Οδός Απολλωνιάδος. Μυθιστόρημα. Δεύτερη έκδοση

Πρόκειται για ένα λογοτέχνημα με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Μέσα από τις σελίδες του μπορεί κανείς να γνωρίσει τόσο τη νεότερη ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης όσο και το χρονικό της εγκατάστασης σ᾿ αυτήν των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η περίοδος αυτή συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της πόλης, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Ο συγγραφέας περιγράφει με γλαφυρότητα τη δημιουργία του ομώνυμου δρόμου, ο οποίος – όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι – οφείλει την ύπαρξή του σε Μικρασιάτες πρόσφυγες, και κάνει άμεσες και έμμεσες αναφορές στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν.

       Ο συγγραφέας περιγράφει με λεπτομέρειες τις καθημερινές προσπάθειες των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922 να γίνουν ενεργά μέλη της κοινωνίας της πόλης της Θεσσαλονίκης καλύπτοντας έτσι κατά το μεγαλύτερο μέρος τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Περιγράφει γλαφυρά και με κάθε λεπτομέρεια τον καθημερινό αγώνα ξεριζωμένων ανθρώπων να επιβιώσουν και να «χτίσουν» μεταφορικά και κυριολεκτικά από το μηδέν τη ζωή τους. Ανελέητος ο καθημερινός αγώνας, καθώς έπρεπε να κτίσουν τα σπίτια τους σε δύσβατες, κακοτράχαλες εκτάσεις όπου μέχρι τότε γίνονταν οι δοσοληψίες κακοποιών στοιχειών, ενώ ταυτόχρονα έπρεπε να εξασκήσουν το όποιο επάγγελμά τους μέσα σε μια κοινωνία που τους αντιμετώπιζε τις περισσότερες φορές ως παρείσακτους.

       Οι πιο άξιοι από αυτούς καταφέρνουν όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά να ενταχθούν πλήρως στον κοινωνικό ιστό της νέας τους πατρίδας έχοντας κερδίσει την τιμή, την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό που τους αξίζει. Δεν ξεχνούν όμως ούτε στιγμή τη μικρασιατική καταγωγή τους και τον Ξεριζωμό που υπέστησαν από τη δικιά τους Μητέρα Γη. Η χαμένη για πάντα Πατρίδα αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο της ύπαρξής τους και κάνει έντονα αισθητή την παρουσία της σε κάθε τους δραστηριότητα της καθημερινής ζωής, είτε αυτή αφορά ιδιαίτερες μεμονωμένες συνήθειες του καθενός από αυτούς είτε τις διαπροσωπικές, κοινωνικές και επαγγελματικές τους σχέσεις στο σύνολό τους με τους νέους τους συμπολίτες, τους «παλιούς» κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Έτσι, για μία ακόμη φορά η πόλη της Θεσσαλονίκης επιβεβαιώνει τον διαχρονικά ανεξίτηλο πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της, καθώς το “ξενόφερτο” μικρασιατικό αναμειγνύεται με το αμιγές ελληνικό στοιχείο της Παλιάς Ελλάδας, ενώ η έντονη εβραïκή παρουσία και τα απομεινάρια του μουσουλμανικού κόσμου συμπληρώνουν μία όχι πάντα αρμονική πολυδιάστατη συνύπαρξη.

       Η αφήγηση, ωστόσο, δεν περιορίζεται στην περίοδο του Μεσοπολέμου, αλλά εστιάζει το ενδιαφέρον της στις επιπτώσεις που έχει ο Β´ Παγκόσμιος Πόλεμος στην καθημερινότητα όχι μόνο των κατοίκων της «Οδού Απολλωνιάδος» αλλά και ολόκληρης της Θεσσαλονίκης. Ό,τι μέχρι τώρα χώριζε τους ανθρώπους της πόλης σε Ὲλληνες, Πρόσφυγες, Εβραίους και Μουσουλμάνους χάνει τη σημασία του, ξεχνιέται, καθώς τώρα έχουν όλοι, ανεξάρτητα από την καταγωγή, την κοινωνική τους θέση, την οικονομική τους επιφάνεια ή τη θρησκεία τους, να αντιμετωπίσουν την οικονομική καταστροφή, το μέτωπο, τις σειρήνες, τους βομβαρδισμούς, την απώλεια αγαπημένων προσώπων, τον ίδιο τον πόλεμο. Τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής που ακολουθούν κάνουν τον καθημερινό αγώνα για την επιβίωση κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες κοινό για όλους. Η πείνα, οι στερήσεις, οι εκτελέσεις δεν αφήνουν περιθώρια για ψευδαισθήσεις. Ούτε οι πανανθρώπινες αξίες ούτε η ίδια η ζωή δεν έχουν πλέον καμιά αξία, γεγονός που επιβεβαιώνει η “συγκέντρωση” του πολυάριθμου εβραïκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης από τον κατακτητή και η μεταφορά του στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Ευρώπης.

       Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένα μικρό παιδί, ο Αργύρης, ο οποίος μοιράζεται τις σκέψεις και τις εμπειρίες του με τον αναγνώστη. Τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του συμπίπτουν με τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής αυτής, γεγονός που δεν του αφήνει περιθώρια για όνειρα και αυταπάτες. Οι βομβαρδισμοί των Συμμάχων σε συνδυασμό με τις θηριωδίες των Γερμανών, Ιταλών και Βούλγαρων κατακτητών αλλά και την απληστία και απανθρωπιά των Ελλήνων συνεργατών τους δεν καταστρέφει μόνο τον υλικό κόσμο που τον περιβάλλει. Η καθημερινή κακοποίηση ανθρώπων από ανθρώπους καταστρέφει κάθε ίχνος εμπιστοσύνης και συνάμα κάθε επιθυμία για επαφή με τον έξω κόσμο, με αποτέλεσμα ο Αργύρης να διαπιστώνει ότι μέρα με τη μέρα τόσο ο ίδιος όσο και οι άλλοι άνθρωποι αποξενώνονται από το φυσικό τους περιβάλλον, απομονώνονται και αποσύρονται — ο καθένας με τον τρόπο του — στον εσωτερικό τους κόσμο.

            Ο Αργύρης θα έχει μία επιπλέον ευκαιρία να συνειδητοποιήσει πόσο αρνητικές συνέπειες έχει η αλλοτρίωση των ανθρώπων, όταν αναγκαστεί να δουλέψει ως μεγαλύτερος γιος για να θρέψει την οικογένεια πρώτα ως «λούστρος» βάφοντας τα παπούτσια των περαστικών και αργότερα πουλώντας τσιγάρα και ξηρούς καρπούς σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Εκεί θα συναντήσει μαυραγορίτες, λαθρεμπόρους, συνεργάτες των κατακτητών, δωσίλογους, πόρνες και κάθε λογής ανθρώπους, πολλές φορές μάλιστα θα έλθει σε επαφή και με τον ίδιο τον θάνατο. Παρά τα όσα φρικτά βιώνει, επιμένει να ελπίζει ότι το κακό θα έχει σύντομα ένα τέλος. Δυστυχώς, η πολυπόθητη Απελευθέρωση δε θα φέρει μαζί της και τη Λύτρωση, καθώς θα αποτελέσει το έναυσμα για τον επακόλουθο Εμφύλιο Πόλεμο. Ο Αργύρης θα διαπιστώσει στο τέλος του μυθιστορήματος ότι με το τέλος ενός πολέμου δεν κυριαρχεί οπωσδήποτε η Ειρήνη στη ζωή και στις καρδιές των ανθρώπων.